DE LUCHTKWALITEIT IN ROTTERDAM
Steven Somsen - Rotterdam, juni 2014
Luchtverontreiniging en de gevolgen daarvan
Er zitten heel veel verschillende gassen in de lucht. Sommige zijn nuttig, zoals bijvoorbeeld zuurstof, en sommige kunnen schadelijk zijn. De belangrijkste schadelijke gassen zijn stikstofdioxide (NO2), ozon (03), zwaveldioxide (SO2) en koolmonoxide (CO). Als je de lucht door een hele goede microscoop zou bekijken, zou je miljoenen kleine deeltjes zien zweven. Die deeltjes verschillen allemaal van elkaar qua vorm, grootte en materiaal. Het is een grote vergaarbak van stofjes, waarvan sommige veel ongezonder zijn dan anderen. Die ongezonde deeltjes bij elkaar noemen we vaak fijnstof (er is echter ook een specifiek deeltje dat zo heet).
Drie tot vijf procent van alle zogenaamde ziektelast - een verzamelnaam voor alle ziekte en vroegtijdige sterfte - in Nederland komt door chronische blootstelling aan luchtverontreiniging. We verliezen jaarlijks 135.000 gezonde levensjaren ten gevolge van de luchtvervuiling.
Nederland is momenteel één van de meest vervuilde gebieden zoals uit onderstaande kaart blijkt. In 2020 zal dat nog steeds zo zijn met een gemiddeld verlies aan levensverwachting van 1 tot 3 jaar. Als je goed kijkt, zie je dat het Rijnmond gebied ook dan nog, als enige, donkerrood kleurt.
Afbeelding: Geschat verlies van levensverwachting als gevolg van blootstelling aan antropogeen fijnstof in 2000 en 2020.
Steven Somsen - Rotterdam, juni 2014
Luchtverontreiniging en de gevolgen daarvan
Er zitten heel veel verschillende gassen in de lucht. Sommige zijn nuttig, zoals bijvoorbeeld zuurstof, en sommige kunnen schadelijk zijn. De belangrijkste schadelijke gassen zijn stikstofdioxide (NO2), ozon (03), zwaveldioxide (SO2) en koolmonoxide (CO). Als je de lucht door een hele goede microscoop zou bekijken, zou je miljoenen kleine deeltjes zien zweven. Die deeltjes verschillen allemaal van elkaar qua vorm, grootte en materiaal. Het is een grote vergaarbak van stofjes, waarvan sommige veel ongezonder zijn dan anderen. Die ongezonde deeltjes bij elkaar noemen we vaak fijnstof (er is echter ook een specifiek deeltje dat zo heet).
Drie tot vijf procent van alle zogenaamde ziektelast - een verzamelnaam voor alle ziekte en vroegtijdige sterfte - in Nederland komt door chronische blootstelling aan luchtverontreiniging. We verliezen jaarlijks 135.000 gezonde levensjaren ten gevolge van de luchtvervuiling.
Nederland is momenteel één van de meest vervuilde gebieden zoals uit onderstaande kaart blijkt. In 2020 zal dat nog steeds zo zijn met een gemiddeld verlies aan levensverwachting van 1 tot 3 jaar. Als je goed kijkt, zie je dat het Rijnmond gebied ook dan nog, als enige, donkerrood kleurt.
Afbeelding: Geschat verlies van levensverwachting als gevolg van blootstelling aan antropogeen fijnstof in 2000 en 2020.
Normen
Er zijn (Europese) normen waaraan de luchtkwaliteit moet voldoen. De norm voor bijvoorbeeld stikstofdioxide (NO2) - een heel belangrijke - ligt op 40 microgram per kubieke meter (μg/m3) voor het jaargemiddelde. Daarnaast bestaan er dagnormen, die maar een beperkt aantal keren per jaar mogen worden overschreden. De norm van 40 μg/m3 geldt officieel vanaf 2015. Tot die tijd heeft Nederland uitstel aangevraagd aan de Europese Commissie om (nog) niet aan de normen te hoeven voldoen. De normen zijn gebaseerd op wetenschappelijke kennis van midden jaren ‘90. Het beleid loopt daarmee dus 20 jaar achter op de wetenschappelijke kennis, die in de tussentijd enorm is toegenomen. Ook bestaat er helaas nog geen aparte norm voor roet, terwijl dat de stof is waar we het meest ziek van worden.
Voor fijnstof bijvoorbeeld adviseert de Wereldgezondheidsorganisatie een norm die twee keer zo laag ligt als onze huidige norm. Je kunt dus ziek worden van vieze lucht, ook als er aan de norm wordt voldaan.
Maar zelfs aan de Europse norm zal niet worden voldaan: de meest realistische schattingen van het RIVM komen uit op 1400 locaties met een overschrijding van de NO2 norm. Dit is veelal gebaseerd op modelmatige berekeningen. Uit metingen blijkt echter dat juist op plekken waar de vervuiling het hoogst is, het model regelmatig een onderschatting van de werkelijkheid geeft. Vaak ook omdat de effecten van generieke maatregelen blijken tegen te vallen.
Rotterdam
In de afbeelding hieronder links zien we dat het met name in Rotterdam is dat de norm stikstofdioxide van 40 μg/m3 in grote mate overschreden wordt.
Bekijken we de situatie binnen Rotterdam dan zien we hieronder rechts een grote oranje ‘wolk’ boven een groot deel van de stad die aangeeft dat de luchtkwaliteit zeer matig is. Daarnaast zijn er rode tracés waar de luchtkwaliteit onvoldoende is.
Rotterdam
In de afbeelding hieronder links zien we dat het met name in Rotterdam is dat de norm stikstofdioxide van 40 μg/m3 in grote mate overschreden wordt.
Bekijken we de situatie binnen Rotterdam dan zien we hieronder rechts een grote oranje ‘wolk’ boven een groot deel van de stad die aangeeft dat de luchtkwaliteit zeer matig is. Daarnaast zijn er rode tracés waar de luchtkwaliteit onvoldoende is.
|
|
Het Rotterdams beleid
In het rapport Aanvullende maatregelen luchtkwaliteit van juni 2013 van de gemeente worden de luchtkwaliteit in Rotterdam en mogelijke maatregelen voor verbetering besproken.
Het rapport stelt samengevat het volgende:
- Op basis van de meest recente inzichten kan geconcludeerd worden dat de overschrijdingen van de grenswaarden in 2015 zullen zitten bij het Maastunneltracé. Bij onder andere de Schieweg zitten de concentraties net onder de grenswaarde.
- Het niet halen van de Europese normen zorgt voor:
- stagnatie van ruimtelijke ordeningsplannen;
- slechtere gezondheid;
- kans op boete vanuit de EU.
Door een verbod in te stellen voor vracht- en bestelverkeer in de Maastunnel en op de ’s- Gravendijkwal worden de knelpunten opgelost bij de ‘s-Gravendijkwal. Er moet wel een oplossing gevonden worden voor te verwachte omrijdeffecten.
Echter, hetzelfde rapport stelt:
- In de afgelopen jaren blijkt dat de feitelijke achtergrondconcentraties voor NO2 gemiddeld circa 2 μg/m3 hoger zijn dan steeds werd geprognotiseerd. Als dit verschil wordt meegenomen in de berekening van de knelpunten voor NO2 bestaat het risico dat hierdoor enkele geprognosticeerde bijna-knelpunten (tussen de 38 en 40 μg/m3) achteraf bij de rapportage over 2015 daadwerkelijke knelpunten zijn.
Wanneer een dergelijke extra belasting in stedelijk gebied en op leefniveau moet worden gecompenseerd, is een grote extra inspanning nodig om tegen te gaan dat in 2016 terugkijkend op 2015 toch de norm nog wordt overschreden. Meer concreet zou dat betekenen dat maatregelen zouden moeten worden getroffen om tot een maximaal concentratieniveau van 38 μg/m3 te komen.
Dit zou kunnen worden bereikt door, naast de afsluiting voor vracht- en bestelverkeer op het Maastunneltracé, de hoeveelheid personenauto’s in een orde grootte van 50-75% te reduceren.
Zeer, zeer ingrijpend. Wat dit voor andere wegen in Rotterdam betekent wordt niet vermeld maar laat zich raden. Kop in het zand en maar het beste hopen.
De gemeente heeft die bui echter allang zien hangen en voor wat betreft het vervuilende Maastunneltracé voor een ontsnappingsroute gekozen. De evaluatie van de feitelijke luchtkwaliteit in 2015 zal pas in de tweede helft van 2016 beschikbaar zijn. Dat is ook ongeveer het moment dat de tunnel gedurende enkele jaren voor de helft wordt afgesloten vanwege renovatiewerkzaamheden. Tegen de tijd dat de tunnel weer opengaat - 2019 - hoopt men (opnieuw) dat via vermindering van achtergrondconcentraties het probleem vanzelf is opgelost.
En zo niet, wie dan leeft, dan zorgt.
Maar schone lucht voor Rotterdam?
Ho maar.
